Instrukcja

Podstawy Linuxa

Poniższe zadania 1-10 są za 1,5 pkt.

1. Logowanie
   Po uruchomieniu komputerów wybrać system operacyjny operacyjny LINUX, najnowszą wersję.
   Zalogować się loginem i hasłem podanym przez prowadzącego.
2. Katalog domowy - tu zaczynamy
   • pwd - gdzie jesteśmy
   • ls -la - wypisanie zawartości bieżącego katalogu
   • grep {ciąg} {maska plików} - wyszukiwanie ciągu znaków wśród plików zadanych określonych przez maskę.
   • zmienne środowiskowe
     • echo $NASZA_ZMIENNA - wyświetli wartość zmiennej NASZA_ZMIENNA
     • alias ll="ls -la" - tworzenie skrótów, tu przykład utworzenia skrótu ll wykonującego polecenie ls -la.
     • env i set - operacje na zmiennych środowiskowych
     • export $ZMIENNA - wyeksportowanie zmiennej środowiskowej.
     • hostname - wyświetlenie nazwy komputera
     • id - wyświetlenie identyfikatorów użytkownika.
     • logname - wyświetlenie loginu użytkownika.
3. .bashrc i .profile - pliki konfiguracyjne
   W katalogu domowym użytkownika znaleźć można wiele plików konfiguracyjnych. Dwa z nich .bashrc oraz .profile (w uproszczeniu) przetwarzane są one podczas otwierania nowego terminala lub logowania.
   Proste ćwiczenie:
   
   • Wpisać do pliku konfiguracyjnego .bashrc następującą linię:
     export BLABLA="ala ma kota"
   • Otworzyć nowy terminal.
   • Sprawdzić zawartość zmiennej BLABLA za pomocą:
     echo $BLABLA
4. Poruszanie się
   • cd <ścieżka> - przejście do podanego katalogu
   • mv <nazwa1><nazwa2> - zmiana nazwy/położenia pliku
   • cp <nazwa1><nazwa2> - kopiowanie pliku
   • rm <plik> - usuwanie pliku. Opcja -rf pozwoli usunąć też cały katalog.
   • mkdir <katalog> - tworzenie katalogu
   • rmdir <katalog> - usuwanie katalogu
   Stworzyć w katalogu domowym katalog A oraz B. W katalogu A katalog AA oraz BB. W katalogu AA katalog AAA oraz BBB. W katalogu B katalog CC. Teraz wykonać cd (bez parametrów, znajdziemy się w katalogu domowym) i jednym poleceniem przejść do katalogu BBB. Sprawdzić gdzie jesteśmy pwd. Następnie jednym poleceniem przejść do katalogu CC. Usunąć katalog CC. Usunąć katalog A. Usunąć katalog B.

5. Pliki

   • cat <plik> - wyświetl zawartość pliku
   • head <plik> - wyświetl pierwsze kilka linii pliku
   • tail <plik> - wyświetl ostatnie kilka linii pliku. Przydatna opcja -f przy śledzeniu plików logowania.
   • ln -s <plik> <link> - tworzenie linku symbolicznego do pliku.
   • more <plik> - wyświetlanie zawartości pliku z zatrzymywaniem po każdym ekranie.
   • wc <plik> - zliczanie znaków, słów i linii w pliku.
6. Procesy
   • ps - pokazanie bieżących procesów w systemie, często używane w takim zestawieniu ps -efa |grep student - pokaż wszystkie procesy systemu w formie długiej ale przepuść przez filtr tylko te które mają nazwę "student"
   • kill, killall - głównie używane do usuwania procesów. Choć kill ogólnie służy do wysyłania sygnałów.
   • top - pokazanie statystyk procesów najbardziej "zasobożernych"
   • znaczenie znaków & > >> | - uruchomienie w tle i przekierowania
   • fg, bg - operacje na procesach w tle.
   Uruchomić polecenie ls > plik.txt co będzie zawartością pliku plik.txt? Można posłużyć się poleceniem more lub cat. Jaka jest wielkość pliku?
   Teraz wykonać to samo ale z przekierowaniem >>. Jaka jest wielkość pliku? Powtórzyć operacje z pojedynczym przekierowaniem i jeszcze raz sprawdzić wielkość pliku.
7. Inne
   • tty - wyświetlenie bieżącego urządzenia terminala
   • type <program> - pełna ścieżka do programu
   • uname -a - informacje na temat komputera łącznie z numerem jądra.
8. Edytor Vim
   • zaczynamy pisanie:a,i,A,I,o,O
   • kończymy pisanie:esc
   • poruszamy się:strzałki, h,j,k,l,pgup,pgdwn,n,N,``,ma ~a
   • kasujemy:x,d,D
   • kopiujemy: y
   • wklejamy: p,P
   • szukamy: /,n,N,*,#
   • zamieniamy: cw,r
   • wychodzimy: q,q!,wq,q!
   • ustawienia: :set np :set nu :syntax on
   • plik konfiguracyjny: .vimrc
   • Więcej informacji można znaleźć przygotowanym przeze mnie mini podręczniku do VIM
9. Montowanie nośników
   W celu zamontowania dyskietki wykonujemy polecenie
   mount /mnt/floppy
   Od tego momentu w katalogu /mnt/floppy będzie dostępna zawartość dyskietki
   Przed wyjęciem dyskietki należy ją odmontować:
   umount /mnt/floppy
   Pendrive jeżeli nie zamontuje się automatycznie to trzeba go zamontować i odmontować w podobny sposób.
   W razie problemów trzeba pytać prowadzącego zajęcia.
   W niektórych systemach montowanie odbywa się w katalogu /media zamiast /mnt
10. Poznajemy kompilator gcc
    Napisać prosty program typu "hello world" i go skompilować. Kompilacja odbywa się za pomocą kompilatora gcc.
    
    gcc plik.c -o program
    
    Jeżeli kompilacja wymaga podania ścieżek poszukiwań innych niż domyślne lub dołączenia jakiejś biblioteki to można zastosować opcje:
    
    • -I<sciezka_includow>
    • -L<sciezka_bibliotek>
    • -l<biblioteka>
    
    Jeżeli chcemy by kompilator powiadamiał nas o wszystkich błędach i ostrzeżeniach należy włączyć opcję:
    • -Wall
11. Przekazywanie parametrów do programu - lista argumentów (0,5pkt)
    Lista argumentów składa się z tablicy wskaźników na napisy.
    
    

    main (argc, argv)
        int argc; /* liczba napisów */
        char *argv[]; /* wskaźnik do tablicy napisów zapis **argv jest równoznaczny */
        {}

    Napisać program wyświetlający parametry wejściowe. Każdy parametr powinien być wyświetlony w osobnym wierszu i w odwrotnej kolejności podawania. Np.:
    

    ./program1 ala ma kota a kot ma ale
    	ale
    	ma
    	kot
    	a
    	kota
    	ma
    	ala
    	program1

    Uwaga! Zerowy parametr to nazwa programu.
12. Lista zmiennych środowiska (0,5pkt)
    
    • zawsze gdy wykonywany jest program przekazywana jest też lista zmiennych środowiskowych
    • umieszczana jest w przestrzeni danych procesu.
    • jest to tablica wskaźników do napisów w języku C
    • zakończona jest wskaźnikiem NULL.
    • napis ma zazwyczaj postać: zmienna=napis
    • do programu w C można przekazać ją jako trzeci parametr w main()
    • funkcja inicjująca w C tworzy też zmienną zewnętrzną
      extern char **environ ;
    • wskazuje na to samo co envp
    • w rzeczywistości najłatwiej zrobić to przez
      char *getenv(char *nazwa_zmiennej);
    • poniższy program ma przekazaną listę zmiennych przez trzeci argument funkcji main oraz ją wyświetla:

      main(argc,argv,envp)
          int argc;
          char *argv[];
          char *envp[];
          {
          int ii;
          for (ii=0; envp[ii] != (char *) 0; ii++)
      	printf("%s\n",envp[ii]);
          exit(0);
          }

    • Należy przepisać i uruchomić
13. Numery identyfikacyjne tzw. Pid'y (0,5pkt)
    Jest to unikalny numer przydzielany przez system każdemu procesowi. Możemy go uzyskać za pomocą funkcji:
    
    getpid();
    
    Każdy proces posiada także swój proces macierzysty. Pid procesu macierzystego można uzyskać za pomocą funkcji
    
    getppid();
    
    Napisać programik wypisujący identyfikator procesu oraz identyfikator procesu macierzystego.
    Sprawdzić do czego służy funkcja getpgrp() i setpgrp().
14. Identyfikatory użytkownika i grupy (0,5pkt)
    Można je pobrać za pomocą getuid() oraz getgid().
    Napisać program (lub dopisać do poprzedniego) wyświetlający identyfikatory użytkownika i grupy.
    Sprawdzić do czego są funkcje geteuid() i getegid()
15. Pliki (1,5pkt)
    
    • każdy plik ma wiele atrybutów
    • do odczytania atrybutów pliku służą stat i fstat
      

      #include <sys/types.h>
      #include <sys/stat.h>
      int stat(char *pathname, struct stat * buf); /* po nazwię */
      int fstat(int *fildes, struct stat *buf); /* po deskryptorze */
      
      struct stat {
          ushort st_mode; /* typ pliku, prawa dostępu do pliku */
          ino_t st_ino; /* numer i-węzła */
          dev_t st_dev; /* identyfikator urządzenia, na którym jest pozycja w katalogu odpowiadająca temu plikowi */
          short st_nlink; /*liczba dowiązań */
          ushort st_uid; /* identyfikator użytkownika */
          ushort st_gid; /* identyfikator grupy */
          dev_t st_rdev; /*identyfikator urządzenia dla znakowych lub blokowych plików specjalnych */
          off_t st_size; /* rozmiar pliku w bajtach */
          time_t st_atime; /*czas ostatniego dostępu do pliku */
          time_t st_mtime; /*czas ostatniej modyfikacji pliku */
          tme_t st_ctime; /* czas ostatniej zmiany stanu pliku */
          long st_blksize; /* optymalny rozmiar bloku dla operacji na plikach; tylko 4.3BSD */
          long st_block; /*bieżąca liczba przydzielonych bloków; tylko w 4.3 BSD */
          };

      Napisać program który wyświetli wszystkie możliwe dane na temat pliku którego nazwę przekażemy jako parametr. Sprawdzić czy podana wyżej struktura odpowiada tej zwracanej w systemie Linux. Zmodyfikować program by wyświetlał informacje na temat wszystkich podanych plików jako parametry. Należy odpowiednio sformatować odczytane dane, np. uprawnienia, typ pliku czy pola zawierające czas.
16. Sprawozdanie.
    Sporządzić sprawozdanie w formie podręcznej " ściągawki" z powyższych poleceń. Sprawdzić jakie można dodawać opcje do różnych poleceń. Wyszukać inne polecenia i opisać.
    
    Kilka uwag!
    Sprawozdania proszę wgrać na moodle pod "spr" najpóźniej do końca dnia następnego. Po tym czasie sprawozdania nie będą oceniane.
    Sprawozdanie może być w postaci dokumentu txt lub OpenOffice
    Sprawozdanie powinno zawierać datę, numer i temat laboratorium którego dotyczy, grupę oraz imiona i nazwiska zespołu.
    Do sprawozdań powinny być dołączone kody programów z ewentualnym opisem kompilacji.
    Treść sprawozdań może być różna w zależności od rodzaju ćwiczeń. Podam jednak kilka uniwersalnych wskazówek co zwykle powinno się znaleźć w sprawozdaniu  co może być oceniane:
    
    • Wspomniane wyżej dane.
    • Przebieg ćwiczenia, wraz ze zrzutami (w formie txt) ekranu, odpowiedziami na zadane pytania, przebieg testów jakie przeprowadziliśmy.
    • Wnioski. Czego się nauczyliśmy, co się udało a czego się nie udało wykonać, z czym były największe problemy.
    • Kody programów.
17. W razie innej korespondencji. Maile należy opatrzyć tematem z numerem grupy i numerem laboratorium a także by były podpisane, anonimów też nie będę otwierał. Ogólnie proszę się dostosować do ogólnych zasad korespondencji mailowej.